درب ورودی پیوت فریملس

در سال‌های اخیر، طراحی مینیمال و شیشه‌ای و همچنین ترکیب چوب و فلز در بافت معماری مدرن نقش مهمی یافته است. یکی از راهکارهای جذاب برای درب ورودی پیوت فریملس، بهره‌گیری از سیستم‌های پیوت (محور مرکزی یا نزدیک به لبه) و حذف کامل فِرم (قاب) است. درب پیوت فریملس (frameless pivot door) یک گزینه زیبا، مدرن و با عملکرد مطلوب است که امکان طراحی یکپارچه با نمای ساختمان را فراهم می‌آورد.

وقتی این نوع درب را با رویۀ ترمووود (چوب اصلاح شده حرارتی) و یراق‌آلات با کیفیت ژاپنی ترکیب می‌کنیم، جلوه‌ای لوکس و دوام مناسب به دست می‌آید. در این مقاله، ابتدا اصول طراحی و عملکرد درب‌های پیوت فریملس را بررسی می‌کنیم، سپس وارد اجزا و یراق‌های ضروری (لولا، پاشنه پایتختی، کف‌پوش، یراق قفل و …) می‌شویم و جایگاه ویژه لولای ژاپنی KIKU (یا معادل) را نیز بررسی می‌کنیم. در نهایت توصیه‌هایی برای نصب و نگهداری ارائه خواهد شد.

اصول طراحی و عملکرد درب ورودی پیوت فریملس

مکانیزم پیوت و مزایای آن

در درب‌های سنتی، لولاها در لبه جانبی درب تعبیه می‌شوند، اما در سیستم پیوت، درب حول محور عمودی (که معمولاً در بالا و پایین درب قرار می‌گیرد) می‌چرخد. محور می‌تواند دقیقاً در مرکز عرض درب باشد یا کمی به یک سمت متمایل باشد (مثلاً ۱۰ تا ۲۰٪ از عرض).
مزایای اصلی سیستم پیوت عبارت‌اند از:

• تحمل بار بیشتر (بار درب روی محور بالا و پایین منتقل می‌شود نه کل بار روی لولاها)

• امکان ساخت درب‌های بزرگ و سنگین

• باز شدن کامل با زاویه گسترده

• عدم نیاز به قاب جانبی ضخیم

• جلوۀ مینیمال، حذف فِرم و امکان ترکیب با نمای مدرن

سیستم پیوت وقتی همراه با طراحی فریملس اجرا شود، یعنی درب بدون قاب دیده می‌شود و فقط خود پانل و یراق در دید قرار دارند. این رویکرد باعث ایجاد خط بصری بسیار تمیز و یکپارچه می‌شود. به نقل از شرکت FritsJurgens، سیستم‌های پیوت آن‌ها پشتیبانی از درب فریملس تا وزن 20 تا 500 کیلوگرم را دارند و محدودیتی در ارتفاع ندارند. 

همچنین، شرکت Insensation در معرفی سری درب‌های “Frameless Pivot” می‌گوید این محصول از تکنولوژی پیشرفته پیوت استفاده می‌کند و ظرفیت‌های هیدرولیک و کنترل سرعت اختیاری دارد. 

چالش‌ها و الزامات طراحی

هرچند سیستم پیوت فریملس جذاب است، اما اجرای موفق آن نیازمند رعایت چند نکته فنی است:

1. انتقال بار دقیق
   چون محور پیوت در بالا و پایین است، باید بار درب به شکل دقیق به سقف و کف منتقل شود و سازه زیرین توان تحمل آن را داشته باشد.

2. میزان لقی و بازی مناسب
   بین درب و زمین یا سقف باید لقی مشخصی وجود داشته باشد تا درب بدون گیر و با روانی حرکت کند، مخصوصاً اگر کف ناهموار باشد یا درب بزرگ باشد.

3. مکانیزم خودبندی (Self‐Closing) و کنترل سرعت
   برای عملکرد مطلوب، اغلب سیستم‌های پیوت شامل مکانیزم‌های هیدرولیک یا فنری هستند تا درب را پس از باز شدن بسته کند یا حرکت ناگهانی را کنترل نماید.

4. پایداری جانبی و مقاومت در برابر باد
   به ویژه برای درب‌های خارجی، باید مقاومت در برابر فشار باد و نفوذ صوت و حرارت در نظر گرفته شود.

5. ترکیب با مصالح نما
   چون درب بدون قاب است، کناره‌ها و فواصل (گپ‌ها) باید با دقت طراحی شوند تا زیبایی جلوه‌گر گردد و در عین حال عایق کافی فراهم شود.

اجزا و یراق‌آلات یک درب پیوت فریملس

در یک درب ورودی پیوت فریملس، اجزای اصلی به شرح زیر هستند:

1. پانل اصلی (ورق چوبی با نمای ترمووود)

2. پاشنه یا یاتاقان محور پایین

3. روش محوری یا جز هیدرولیک/فنر

4. مکانیزم محوری بالا (Pivot Top)

5. یراق قفل و دستگیره

6. قطعات کمکی (ریل، پوشش داخلی، واشر و …)

در ادامه هر یک را بررسی می‌کنیم، ضمن آنکه به جزئیات فنی و مشخصات استاندارد نیز اشاره می‌کنم.

پانل اصلی با رویه ترمووود

ترمووود (Timber modified by thermal treatment) به چوبی گفته می‌شود که با حرارت بالا (معمولاً بین ۱۸۰ تا ۲۲۰ درجه سلسیوس) در محیط کنترل‌شده (بدون اکسیژن) تحت تغییرات حرارتی قرار گرفته است. این فرآیند باعث کاهش رطوبت، افزایش پایداری ابعادی، کاهش جذب آب و افزایش مقاومت در برابر پوسیدگی و حشرات می‌شود.

خواص فیزیکی مهم برای پانل ترمووود:

• تغییر شکل کمتر با تغییر رطوبت

• مقاومت بهتر در برابر پوسیدگی و قارچ

• وزن کمی بیشتر یا مشابه چوب معمولی

• استحکام مکانیکی کافی برای تحمل بارهای جانبی و عمودی

در یک درب ورودی، ضخامت پانل چوب باید به حدی باشد که ضمن زیبایی، مقاومت کافی داشته باشد؛ معمولاً ضخامت بین ۳۵ تا ۵۰ میلیمتر انتخاب می‌شود. در صورت ساخت پانل چندلایه (لِم‌دار یا ترکیب لایه چوب ترمو + مغز مقاوم) می‌توان استحکام بیشتری به دست آورد.

برای اینکه پانل ترمووود به زیبایی نمای بیرونی ساختمان کمک کند، پوشش نهایی چوب (لاک، روغن مخصوص یا پوشش رنگی) باید در برابر تابش UV و رطوبت مقاوم باشد.

پاشنه محور پایین (Pivot Bottom)

پاشنه پایین یا قطعه محور پایین، نقطه‌ای است که بار عمده درب را به کف منتقل می‌کند. طراحی این قطعه باید به گونه‌ای باشد که تحت بار محوری و نیروی جانبی مقاومت داشته و از سایش زیاد جلوگیری کند.

عناصر مهم در انتخاب پاشنه پایین:

• جنس مقاوم مثل فولاد با پوشش ضد زنگ

• تحمل بار دینامیک و استاتیک بالا

• امکان تنظیم ارتفاع (برای تسطیح درب)

• روانکاری مناسب

در سیستم‌های پیشرفته، پاشنه پایین ممکن است شامل یک محفظۀ روغن یا بلبرینگ باشد تا حرکت روان‌تر شود.

محفظه کنترل سرعت / فنر / دمپر

برای اینکه درب پس از باز شدن به آرامی بسته شود و از ضربه و صدا جلوگیری گردد، معمولاً یک سیستم کنترل سرعت یا دمپر (هیدرولیک یا پنوماتیک) بر محور استفاده می‌شود. این قطعه می‌تواند به صورت زیر باشد:

• دمپر هیدرولیک در داخل محور

• فنر پیچشی کمکی

• سیستم خودمرکزی (self-centering) که در زاویه خاص خود درب را به حالت وسط بازگشت می‌دهد

این مکانیزم باعث می‌شود حرکت درب نرم، آرام و ایمن باشد.

محور بالایی (Pivot Top)

محور بالایی نقطه تثبیت درب در سمت سقف است. این محور معمولاً در داخل تاج سقف یا یک قطعه سقفی تعبیه می‌شود. وظیفۀ اصلی آن نگهداری استحکام جانبی و کنترل حرکت چرخشی است.

باید دقت شود که این محور با پاشنه پایین هم‌تراز شود و بار محور به صورت مستقیم منتقل گردد. طراحی آن باید به گونه‌ای باشد که لقی لازم وجود داشته باشد و در عین حال تکانی نداشته باشد.

یراق قفل و دستگیره

درب ورودی علاوه بر عملکرد چرخشی، نیاز به قفل و دستگیره مناسب دارد. یراق قفل باید:

• بتواند در حالت معمولی زبانه بیرون آید و داخل چارچوب (در این حالت چارچوب مجازی طراحی شده است)

• مقاومت کافی در برابر ورود غیرمجاز داشته باشد

• هماهنگ با ضخامت پانل و ساختار درب باشد

• دارای پوشش ضدزنگ و مطلوب از نظر ظاهری باشد

دستگیره‌ها نیز باید با طراحی مینیمال همراه باشند، ترجیحاً توکار یا کم‌پروفیل تا زیبایی درب حفظ شود.

قطعات کمکی

قطعاتی مانند واشرهای الاستیک، مقاطع آلومینیومی کناری، پوشش‌های نهایی، بست‌ها و پوش‌ها نیز نقش مهمی در عملکرد و زیبایی دارند. به‌خصوص در فریملس، لبه‌ها و فواصل (گپ‌ها) باید دقیق طراحی شوند تا نور مزاحم یا ورود آب رخ ندهد.

لولای ژاپنی (KIKU یا معادل)

شما در دستور کار به «لولا کی کو ژاپن» اشاره کرده‌اید. احتمال دارد منظور شما همان لولای Kiku یا یک برند ژاپنی مشابه باشد. در صنعت یراق ژاپنی شرکت‌هایی مانند Sugatsune فعالیت گسترده‌ای دارند.

اگر من بخواهم فرض کنم منظور شما لولا KIKU ژاپن باشد، باید آن را مانند یک لولای تخصصی با ویژگی‌های بالا فرض کنم. برای اینکه این لولا در سیستم پیوت فریملس کاربرد داشته باشد، باید ویژگی‌های زیر را دارا باشد:

• تحمل بار بالا

• دوام در برابر خستگی چرخه‌های باز و بسته شدن

• قابلیت تنظیم سه‌جهت (ارتفاع، جانبی، عمق)

• روانکاری و حرکت نرم

• پوشش ضدزنگ

اگر این لولا دقیقا به شکل لولا معمولی کناری (butt hinge) باشد، برای درب‌های پیوت کاربرد محدود دارد، چون بار درب در لبه تحمل نمی‌شود. اما اگر این لولا در نقش محوری داخلی (به‌صورت محور داخل پانل یا مجموعه محور پنهان) باشد، می‌تواند در عملکرد پیوت دخیل باشد. پیشنهاد می‌شود که لولا KIKU به عنوان یراق کمکی داخلی یا ترازکننده در امتداد لبه داخلی نصب شود تا فشار جانبی را تعدیل کند.

برای تضمین عملکرد صحیح، توصیه می‌شود جزئیات فنی (کاتالوگ سازنده) این لولا را بررسی کرده و مطمئن شوید که توان تحمل بار و تعداد چرخه‌ها برای درب ورودی خارجی را دارد.

الزامات فنی و محاسبات

در این بخش به برخی محاسبات و الزامات فنی می‌پردازیم که برای انتخاب صحیح یراق و طراحی باید رعایت شوند.

محاسبه بار و انتخاب محور پیوت

برای انتخاب محور مناسب، ابتدا بار درب را محاسبه می‌کنیم:

بار درب (W) = مساحت سطح × چگالی چوب (یا وزن ویژه پانل)
مثلاً اگر پانل ۲ متر × ۱ متر باشد و وزن ویژه ۵۰ کیلوگرم بر متر مربع (بسته به ضخامت و ساختار)، وزن کل ≈ ۱۰۰ کیلوگرم خواهد بود.

محور پایین باید بتواند این بار را تحمل کند به اضافه بار دینامیکی (ضربه، نیروی باد). اگر ضریب ایمنی ۲ در نظر بگیریم، ظرفیت محور ≈ ۲۰۰ کیلوگرم باید باشد.

سپس باید محور بالا نیز با بار جانبی هماهنگ باشد؛ اگر محور پایین وظیفه اصلی تحمل بار را دارد، محور بالا بیشتر بار جانبی را مدیریت می‌کند.

در اسناد شرکت CRL مشاهده می‌شود که در مدل PPH07MBL با شیشه ۸ تا ۱۰ میلی‌متر، با دو محور، تا ۱۰۰ پوند (۴۵ کیلوگرم) قابل تحمل است. crlaurence.com
یعنی هر محور ≈ ۲۲٫۵ کیلوگرم محدودیت دارد؛ لذا برای پانل چوبی سنگین، این سیستم کافی نیست و باید مدل بزرگ‌تر یا محورها با ظرفیت بالاتر انتخاب شود.

در سیستم‌های حرفه‌ای ساختمانی، شرکت‌هایی مانند Dormakaba یا Rixson محورهایی را ارائه می‌دهند که توان تحمل درب‌های تا ۱۵۰۰ پوند (≈ ۶۸۰ کیلوگرم) را دارند. 

بنابراین، شما باید محورهای مخصوص درب‌های سنگین را برگزینید، نه لولاهای معمولی.

لقی و tolerances

برای عملکرد روان درب، باید لقی زیر و بالای پانل رعایت شود، مثلاً حداقل ۵ تا ۱۰ میلی‌متر در بالا، حتی ممکن است در پایین نیز لقی مشابه داشته باشید تا حرکت آزاد انجام شود.

همچنین، لقی جانبی (گپ در کنار درب) باید بسیار دقیق باشد (مثلاً چند میلی‌متر) تا زیبایی و عملکرد کنترل شده حفظ شود.

کنترل سرعت و دمپر

دمپر باید طوری طراحی شود که در بازه زاویه‌ای خاص (مثلاً ۱۰ تا ۱۱۰ درجه) سرعت را کنترل نماید. معمولاً ضریب سرعت در زاویه اولیه کندتر است و در مقادیر میانی آرام‌تر، سپس در نزدیکی بسته شدن نرم شود.

اگر دمپر ضعیف انتخاب شود، درب با ضربه بسته می‌شود و در صورت شدید بودن، ممکن است باعث آسیب به پانل یا یراق گردد.

مقاومت جانبی (باد، نیروهای کناری)

در درب ورودی پیوت فریملس خارجی، فشار باد ممکن است نیروهای قابل توجهی به درب وارد کند. محورها باید توان مقابله با این نیروها را داشته باشند بدون آنکه تغییر شکل یا لرزش ایجاد شود. برای درب‌های بزرگ، ممکن است نیاز به تقویت جانبی، تیرک‌های مخفی یا مهاربند باشد.

مزایای استفاده از درب پیوت فریملس با ترمووود و یراق ژاپنی

ترکیب ویژگی‌های زیر باعث مزیت رقابتی محصول شما می‌شود:

1. ظاهر مدرن و مینیمال
   حذف قاب و تأکید بر پانل ترمووود با طراحی ساده، جلوه‌ای لوکس و صاف ایجاد می‌کند.

2. پایداری حرارتی و دوام بالا
   چوب ترمووود نسبت به چوب خام در برابر رطوبت و تابش آفتاب مقاومت بهتری دارد.

3. تحمل بار سنگین و عملکرد روان
   با انتخاب یراق مناسب (پاشنه محوری، محور بالا، دمپر) می‌توان درب‌های بزرگ و سنگین را با کیفیت بالا اجرا کرد.

4. تجربۀ کاربری بهتر
   باز شدن گسترده و حرکت نرم درب باعث جذابیت برای کاربر نهایی می‌شود.

5. رقابت‌پذیری بازار
   استفاده از یراق ژاپنی با شهرت کیفیت بالا (مانند KIKU یا معادل) می‌تواند نقطه تمایز محصول شما باشد.

6. هماهنگی با طراحی معاصر
   اکثر پروژه‌های مدرن به نمایش متریال طبیعی (چوب) تمایل دارند؛ درب ترمووود فریملس در این زمینه بسیار مناسب است.

نکات نصب، راهنمایی و نگهداری

برای اینکه محصول در عمل عملکرد عالی داشته باشد، رعایت نکات زیر بسیار مهم است:

هنگام نصب

• ابتدا سطح زمین و سقف را کاملاً تراز و یکنواخت کنید.

• محل نصب پاشنه پایین را تقویت کنید (بتن کف یا اسکلت زیرین محکم).

• محور بالا را دقیقاً در امتداد دقیق نصب کنید تا لنگی نداشته باشد.

• تمامی محورها را پس از نصب اولیه و تنظیم، روانکاری کنید.

• ابتدا پانل را در جای خود قرار دهید و سپس تنظیمرهای نهایی (ارتفاع، جانبی، عمق) را انجام دهید.

• سیستم دمپر یا کنترل سرعت را طبق دستور سازنده تنظیم نمایید (ضریب سرعت را کم و زیاد کنید تا حرکت مطلوب به دست آید).

• فواصل (گپ‌ها) اطراف درب را با قطعات آب‌بند و واشر مناسب پر کنید تا از نفوذ هوا، گردوغبار و آب جلوگیری شود.

راهنمای نگهداری

• هر ۶ تا ۱۲ ماه، محورهای بالا و پایین را بررسی و روانکاری کنید.

• دمپر را کنترل نمایید تا نشتی روغن یا کاهش عملکرد نداشته باشد.

• رویۀ ترمووود را طبق توصیه سازنده پوشش محافظ (روغن، لاک UV، رنگ مقاوم) تجدید نمایید.

• کنترل کنید که پانل چوبی به زمین یا سقف گیر نکرده باشد.

• اگر درب به مدت طولانی باز نمی‌ماند، سیستم قفل و یراق را بررسی نمایید تا تغییر در عملکرد نداشته باشد.

نمونه چیدمان فنی پیشنهادی

جمع‌بندی

درب ورودی پیوت فریملس با رویۀ ترمووود و یراق‌آلات ژاپنی یک گزینه بسیار رقابتی برای بازار معماری لوکس محسوب می‌شود. این نوع درب با حذف قاب، ایجاد نمای مینیمال و باز شدن روان، ترکیبی از زیبایی و عملکرد را ارائه می‌دهد. ولی موفقیت در عملکرد به طراحی دقیق محورها، انتخاب یراق مناسب، تنظیم دقیق لقی‌ها، و نگهداری اصولی وابسته است.